Câu chuyện bắt đầu từ sự mê hoặc, một cảm giác lôi cuốn lạ kỳ từ những món đồ tưởng chừng vô tri. Có thể tìm thấy đâu đó, một vài người trong chúng ta mê mẩn cái mùi ẩm mốc của những cuốn sách ố vàng xếp chồng trên căn gác của một hiệu sách cũ; một số ít hơn tìm thấy sự rung động từ chiếc đồng hồ cổ nằm gọn trong hộp nhựa, phủ một lớp bụi mỏng của thời gian.
“Tình yêu từ cái nhìn đầu tiên” – nguyên văn câu nói của những kẻ trữ tình lãng mạn với đôi mắt rực sáng trong trải nghiệm đầu đời mơ mộng. Ta bắt đầu sở hữu một thứ gì đó, và sau đó là năm cái nữa, có thể là mười cái và dần dà ta cần một chiếc kệ đủ lớn để đựng vừa tất cả chúng. Liệu có phải đó là lúc ta tự gọi mình là một nhà sưu tập?
Hay ta nên gọi đó là nghệ thuật, một sở thích, một nỗi ám ảnh, bất cứ từ ngữ nào phù hợp với thú vui của mỗi người. Suy cho cùng, sưu tập là bước cuối cùng của một hành trình theo đuổi đến tận cùng thế giới để tìm kiếm thứ gì đó thật sự có ý nghĩa với cá nhân mình. Hay nói cách khác, chính cuộc rượt đuổi ngông cuồng khiến câu chuyện sưu tập của ta ngày càng trở nên đáng giá.
“Một cái duy nhất giữa hàng triệu cái”
Độ hiếm của một món đồ là yếu tố khiến một nhà sưu tập trở nên khác biệt với những người mua sắm thông thường. Trong khi tất cả mọi người tìm cách tiết kiệm và hạn chế tiêu dùng thì những nhà sưu tập lại tìm mọi cách để sở hữu thật nhiều những món đồ hiếm có khó tìm.
Đến với nhà sưu tập Nguyễn Khải Hoàn, đồng thời là chủ cửa hàng Gundam, ta được lắng nghe câu chuyện từ người sở hữu con robot Phenex Mastermind với số lượng siêu hiếm chỉ có 20 con trên thế giới. Và con robot này chỉ xuất hiện trong chương trình bốc thăm trúng thưởng của hãng đồ chơi Bandai. Hoàn đã mua lại con robot này từ một người khác với giá hơn 100 triệu đồng, cao gấp 10 lần so với giá ban đầu cho độ hiếm của robot. Dù thế, anh vẫn tìm mọi cách để sở hữu vì sự mê hoặc lạ kỳ dành cho những mô hình chế tác robot tinh xảo.
“Khi đèn LED bật sáng, nó dập tắt hết suy nghĩ của mình. Nó khiến mình muốn nâng niu nó, không muốn đụng mạnh vì sợ xước” anh chia sẻ.
Niềm đam mê của Hoàn với ước mơ chế tác mô hình Gundam được hình thành từ những ngày thơ ấu. Ngay sau khi hoàn thành chương trình đại học, anh đã dành toàn bộ sự nghiệp của mình để xây dựng cửa hàng Titan Gunpla cùng với hai người bạn. Theo sau đó là sự phát triển của một cộng đồng Gundam lớn mạnh và Titan Gunpla Shop hiện đang là cửa hàng Gundam lớn nhất tại Sài Gòn. Hơn thế nữa, Hoàn đã giành được vị trí số 1 tại Cuộc thi Gunpla Builders Contest lần thứ 40 vào năm 2020.
Xem The 200-million Gunpla | Junk or Treasure
“Với mình thì đây chính là nghệ thuật.”
Giá tiền của một món đồ thường là yếu tố quyết định ảnh hưởng đến giá trị của chúng trên thị trường, thế nhưng với những nhà sưu tập thì số tiền không thể hiện được toàn bộ câu chuyện. Như người ta thường nói, đồ bỏ đi của một người này là kho báu của một người kia – giá trị thật sự của một món đồ nằm trong đôi mắt của người sưu tập và chính sự liên kết này đã tạo nên câu chuyện cho bộ sưu tập.
Với 12 năm kiên nhẫn, nhà sưu tập bài tây Terry Quan đã sở hữu hơn 700 bộ bài. Tất cả bắt nguồn từ đam mê trình diễn ảo thuật bài ngay từ những ngày anh còn là một thanh niên trẻ. Ẩn trong “kho báu” của Terry là một bộ bài Corona Luoyue: bộ bài Lạc Việt được thiết kế bởi một người nghệ sĩ trong nước mang tên Tuyệt Duyệt “Mình đã sưu tập rất nhiều bộ bài nhưng hầu như không thấy bộ bài nào có hoạ tiết hay kiểu dáng liên quan đến Việt Nam. Và đây là bộ bài đầu tiên mình thấy được lấy cảm hứng từ văn hoá Việt Nam.”
Bộ bài được thiết kế với các hoạ tiết truyền thống từ văn hóa Trống Đồng Đông Sơn cổ xưa, mang giá trị gần gũi với cộng đồng người Việt nói chung và với Terry nói riêng. Thật vậy, một món đồ sưu tập với câu chuyện văn hoá sẽ mang đến một góc nhìn khác hơn những món đồ được săn đón chỉ với giá trị tiền tệ.
Xem The 1st Vietnamese Playing Cards | Junk or Treasure
“Ta bắt đầu yêu thích một món đồ khi ta được chạm vào và được tiếp xúc với nó”
Sở hữu một món đồ cổ xưa đã ngừng sản xuất là niềm hạnh phúc lớn nhất của Nguyễn Đức Huy. Câu chuyện của chàng trai trẻ 22 tuổi bắt đầu với sở thích lê la trên con phố cổ Lê Công Kiều, săn tìm những món đồ xưa như đồ men sứ và phục cổ, bao gồm cả chiếc Nón Cụ mang biểu tượng văn hoá truyền thống. Quá trình đô thị hóa nhanh của Sài Gòn đã đẩy những hiện vật bình thường trong đời sống của người Việt cổ vào những góc khuất, và vì thế chiếc Nón Cụ hiện nay chỉ còn lại 40 chiếc trên toàn thế giới.
“Thời đại hiện nay ta chọn cách sống đơn giản hơn và như lẽ tự nhiên thì những chiếc nón này cũng dần biến mất.” Trọng Nghĩa – một nhà sưu tập cổ phong chia sẻ
Sẽ thật vô nghĩa nếu ta chỉ được ngắm nhìn một món đồ qua chiếc hộp kính khô khan của bảo tàng. Trải nghiệm trọn vẹn đam mê sưu tập là khi ta được thu thập, sở hữu và giữ gìn món đồ đó. “Đối với Huy, một cái hiện vật mà nằm ở bảo tàng thì đó là một hiện vật chết.”
Xem The Forgotten Hat | Junk or Treasure
“Mọi người thường sưu tập và giữ nó cho riêng mình, Tuyên sưu tập là để chia sẻ.”
Việc sưu tập không chỉ là cảm xúc cá nhân của ta dành cho một món đồ mà còn là những câu chuyện học hỏi, chia sẻ những kiến thức có được từ hành trình thu thập và nghiên cứu của người sưu tập. Nguyễn Bá Tường, nhà nghiên cứu và sưu tầm đá tinh thể mang theo tinh thần chia sẻ luôn dành những ngày cuối tuần của mình để đưa các em học sinh lên Núi Thị Vải tham gia thu thập đá tinh thể và lan tỏa tình yêu khoa học.
“Mình thích chia sẻ lắm, chia sẻ về đá tinh thể và cả hành trình sưu tập cũng như niềm đam mê khoa học tới với mọi người” – Tuyên nói.
Mỗi một viên đá tinh thể trong bộ sưu tập độc đáo của Tuyên đều có một câu chuyện riêng để kể. Chính vì thế, Tuyên đã tự mình sáng tạo ra một chiếc tủ trưng bày với thiết kế riêng theo từng đặc tính của từng loại đá tinh thể mà chắc chắn sẽ thu hút bất kỳ một tâm trí tò mò nào ngoài kia.
Xem The Hidden Gem | Junk or Treasure
Câu chuyện sưu tập mang theo mình dấu vết của thời gian, là cánh cửa mở hướng ta về với văn hóa, lịch sử và con người và xứ sở nơi đó. Không những thế, mỗi đồ vật bao bọc bên trong mình những cảm xúc hỗn mang ôm trọn niềm vui và nỗi buồn. Loạt phim tài liệu này của RICE mang tên Junk Or Treasure, là một cuộn băng thu nhỏ của thế giới sưu tập độc đáo. Bất kỳ khi nào bạn cảm thấy những món đồ sưu tập này thật xa lạ và khó hiểu, hãy luôn nhớ rằng, vẻ đẹp thật sự luôn nằm trong đôi mắt của người sở hữu. Và rằng mỗi một món đồ sẽ luôn có một giá trị riêng của chính nó.
